color index چیست؟ به همراه 7 مثال

Color Index یا colour index یک سیستم شناسه جهانی برای شناسایی رنگ‌ها و رنگدانه‌ها است که در صنایع مختلفی مانند رنگ، جوهر، پلاستیک، پارچه و دیگر محصولات کاربرد دارد. این سیستم به‌طور ویژه در صنعت رنگ و رنگدانه‌ها برای دسته‌بندی و شناسایی رنگ‌ها به‌طور دقیق استفاده می‌شود. سیستم Color Index به‌وسیله انجمن‌های بین‌المللی رنگ و صنعت‌های وابسته به آن، از جمله American  Association of Textile Chemists and Colorists (AATCC)AATCC وبسایت و Society of Dyers and Colourists (SDC) SDC وبسایت  مدیریت می‌شود.

1. تعریف و ساختار Color Index:

سیستم Color Index (CI) هر رنگ و رنگدانه را با یک شناسه منحصر به فرد نشان می‌دهد. این شناسه معمولاً شامل ترکیب نام رنگدانه، نوع و شماره شناسایی آن است. رنگ‌ها در این سیستم بر اساس ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خود شناسایی می‌شوند.

هر کد رنگ در Color Index شامل سه بخش اصلی است:

• حرف اول: نشان‌دهنده نوع رنگدانه یا صفت شیمیایی آن است.
  • P: رنگدانه (Pigment)
  • D: رنگ دافع (Dye)
• حرف دوم: نشان‌دهنده رنگ است (مثلاً Y برای زرد، R برای قرمز، B برای آبی و غیره).
• شماره: این شماره، شناسه منحصر به فرد رنگدانه در سیستم است که نشان‌دهنده ویژگی‌های خاص و ترکیب شیمیایی آن است.

برای مثال، P.Y.83 به معنای Pigment Yellow 83 است، که یک رنگدانه زرد (P.Y.) با شماره 83 است. این کد به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا به‌سرعت نوع رنگدانه و ویژگی‌های آن را شناسایی کنند.

2. پیگمنت‌ها (Pigments):

پیگمنت‌ها به رنگدانه‌های پودری گفته می‌شود که برای دادن رنگ به مواد مختلف استفاده می‌شوند. این رنگدانه‌ها از مواد شیمیایی غیرقابل حل ساخته شده‌اند که در محیط‌های مختلف به‌صورت پودری یا ذرات ریز در می‌آیند. پیگمنت‌ها معمولاً به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• پیگمنت‌های آلی (Organic Pigments): این رنگدانه‌ها از ترکیبات آلی مانند ترکیب‌های کربن و هیدروژن ساخته شده‌اند و معمولاً برای رنگ‌های روشن، پایدار و با قدرت رنگ‌دهی بالا استفاده می‌شوند. به‌عنوان مثال، پیگمنت‌های آلی زرد مانند Pigment Yellow 83 (P.Y.83).

از بخش پیگمنتهای آلی آرکا تجارت هونام دیدن نمایید

• پیگمنت‌های غیرآلی (Inorganic Pigments): این رنگدانه‌ها معمولاً از ترکیب مواد معدنی به‌دست می‌آیند و معمولاً رنگ‌های مات و پایداری بیشتری دارند. به‌عنوان مثال، Titanium Dioxide (TiO2)، که به‌عنوان رنگدانه سفید در صنعت رنگ استفاده می‌شود.

از محصولات پیگمنت معدنی آرکا تجارت هونام دیدن نمایید

3. کاربرد پیگمنت‌ها در صنایع مختلف:

پیگمنت‌ها در صنایع مختلف کاربردهای گسترده‌ای دارند. برخی از این کاربردها عبارتند از:

• صنعت رنگ و پوشش‌ها (Coatings and Paints): پیگمنت‌ها در تولید رنگ‌ها و پوشش‌های صنعتی نقش اساسی دارند. این رنگدانه‌ها می‌توانند رنگ‌های مختلفی را ایجاد کنند و به پوشش‌ها خواصی مانند مقاومت در برابر UV، آب، حرارت و خوردگی اضافه کنند.
• صنعت جوهر (Printing Inks): در تولید جوهرهای چاپ، پیگمنت‌ها به‌عنوان رنگ‌دهنده اصلی استفاده می‌شوند. پیگمنت‌های آلی و غیرآلی در ترکیب‌های مختلف برای ایجاد رنگ‌های چاپی متنوع به کار می‌روند.
• صنعت پلاستیک‌ها و رزین‌ها: در تولید پلاستیک‌ها و رزین‌ها، پیگمنت‌ها برای رنگ‌آمیزی محصولات نهایی استفاده می‌شوند. این رنگدانه‌ها باید مقاومت بالا در برابر تغییرات دما و شستشو داشته باشند.
• صنعت پارچه و نساجی (Textiles): رنگ‌آمیزی پارچه‌ها یکی دیگر از کاربردهای مهم پیگمنت‌ها است. پیگمنت‌ها به‌عنوان رنگدانه‌های مقاوم و پایدار در صنعت نساجی استفاده می‌شوند.
• صنعت آرایشی و بهداشتی: پیگمنت‌ها در تولید محصولات آرایشی مانند رژلب، سایه چشم، کرم‌های صورت و سایر محصولات آرایشی کاربرد دارند. این رنگدانه‌ها باید بی‌خطر برای پوست و بدن باشند.

4. ویژگی‌های پیگمنت‌ها:

برای انتخاب پیگمنت مناسب در هر صنعت، ویژگی‌های خاصی باید مد نظر قرار گیرند:

• ثبات نوری (Lightfastness): مقاومت رنگدانه در برابر نور، که تأثیر زیادی در ماندگاری رنگ در شرایط مختلف نوری دارد.
• ثبات حرارتی (Heat Stability): برخی رنگدانه‌ها باید در برابر دماهای بالا مقاوم باشند، به‌ویژه در صنایع پلاستیک و پوشش‌های حرارتی.
• پایداری شیمیایی (Chemical Stability): مقاومت پیگمنت‌ها در برابر واکنش‌های شیمیایی.
• قدرت رنگ‌دهی (Tinting Strength): قدرت رنگ‌دهی پیگمنت به ماده‌ای که رنگ می‌شود.
• قابلیت حل شدن (Solubility): برخی پیگمنت‌ها ممکن است در مواد خاص حل شوند و برخی دیگر غیرقابل حل هستند.

5. مثال‌های کالر ایندکس معروف از پیگمنت‌ها:

• P.Y.3 (Pigment Yellow 3): رنگدانه زرد آلی که معمولاً در رنگ‌های صنعتی و جوهرها استفاده می‌شود.
• P.B.15 (Pigment Blue 15): یک پیگمنت آبی که در صنایع مختلف به کار می‌رود.
• P.R.81 (Pigment Red 81): رنگدانه قرمز آلی که برای تولید رنگ‌های قرمز پررنگ و جذاب استفاده می‌شود.
• P.W.6 (Pigment White 6): پیگمنت سفید که معمولاً از تیتانیوم دی‌اکسید (Titanium Dioxide) ساخته می‌شود.

مثال‌های معروف از پیگمنت‌ها (رنگدانه‌ها)

در این بخش، به بررسی برخی از شناخته‌شده‌ترین پیگمنت‌ها (رنگدانه‌ها) که در صنایع مختلف کاربرد دارند، خواهیم پرداخت. این پیگمنت‌ها بر اساس خواص شیمیایی و فیزیکی خاص خود، در رنگ‌ها و محصولات مختلف استفاده می‌شوند.

1. P.Y.3 (Pigment Yellow 3) color index- پیگمنت زرد ۳

• نوع: آلی
• ترکیب شیمیایی: این پیگمنت به‌طور معمول از ترکیبات آلی مانند نفتالین و مشتقات آن ساخته می‌شود.
• کاربردها:
  • این پیگمنت بیشتر در رنگ‌های صنعتی، جوهرهای چاپ و رنگ‌آمیزی پلاستیک‌ها استفاده می‌شود.
  • در صنعت آرایشی نیز به‌عنوان رنگ زرد در رژلب‌ها و سایه‌های چشم استفاده می‌شود.
• ویژگی‌ها:
  • پایداری نوری خوبی دارد.
  • نسبتاً مقاوم در برابر دما و شرایط شیمیایی است، بنابراین در محصولات بیرونی یا در معرض نور خورشید نیز عملکرد خوبی دارد.
  • قدرت رنگ‌دهی بالا، به‌ویژه برای رنگ‌های زرد و نارنجی.

2. P.B.15 (Pigment Blue 15) color index – پیگمنت آبی ۱۵

• نوع: آلی
• ترکیب شیمیایی: این پیگمنت آبی معمولاً از ترکیب کوپر فتالوسیانین به‌دست می‌آید.
• کاربردها:
  • یکی از پیگمنت‌های محبوب در صنعت رنگ و جوهر است.
  • در تولید رنگ‌های آب‌رنگی، جوهرهای چاپ، رنگ‌های خودرو، و حتی در لوازم آرایشی به‌ویژه در تولید سایه چشم کاربرد دارد.
  • در پلاستیک‌ها نیز برای تولید رنگ‌های آبی روشن استفاده می‌شود.
• ویژگی‌ها:
  • پایداری نوری و پایداری شیمیایی عالی دارد.
  • این پیگمنت در برابر نور UV و حرارت مقاوم است، بنابراین برای استفاده در فضای باز مناسب است.
  • رنگ آبی عمیق و روشن ایجاد می‌کند و برای رنگ‌های روشن و تیره به‌کار می‌رود.

3. P.R.81 (Pigment Red 81)  color index – پیگمنت قرمز ۸۱

• نوع: آلی
• ترکیب شیمیایی: این رنگدانه به‌طور عمده از ترکیب‌های آلی نظیر آلیزارین یا مشتقات مشابه ساخته می‌شود.
• کاربردها:
  • پیگمنت قرمز ۸۱ بیشتر در رنگ‌های صنعتی و رنگ‌های خودرو استفاده می‌شود.
  • در رنگ‌آمیزی پارچه‌ها و لوازم آرایشی مانند رژلب، رژگونه و سایه چشم کاربرد دارد.
  • به‌طور معمول در جوهرهای چاپ و پلاستیک‌ها برای ایجاد رنگ‌های قرمز و صورتی پررنگ به کار می‌رود.
• ویژگی‌ها:
  • پایداری عالی در برابر نور دارد.
  • رنگ قرمز زنده و روشن تولید می‌کند که به‌طور ویژه در چاپ و تزئینات رنگی مورد توجه است.
  • این پیگمنت در برابر دما و شرایط محیطی مقاوم است.

4. P.W.6 (Pigment White 6) – پیگمنت سفید ۶

• نوع: غیرآلی
• ترکیب شیمیایی: پیگمنت سفید ۶، که به‌طور معمول با نام تیتانیوم دی‌اکسید (TiO2) شناخته می‌شود، از ترکیب دی‌اکسید تیتانیوم تولید می‌شود.
• کاربردها:
  • از این پیگمنت سفید به‌طور گسترده در رنگ‌های دیواری، رنگ‌های خودرو و رنگ‌های چاپ استفاده می‌شود.
  • در صنعت آرایشی، برای ایجاد رنگ‌های سفید در کرم‌ها و پودرهای صورت کاربرد دارد.
  • همچنین در صنایع پلاستیک‌ها و کاغذسازی برای بهبود سطح و کیفیت محصولات استفاده می‌شود.
• ویژگی‌ها:
  • این پیگمنت به‌عنوان رنگ سفید پوشش‌دهنده در صنایع مختلف شناخته شده است.
  • پایداری نوری عالی دارد و در برابر اشعه UV مقاوم است.
  • خواص پوشش‌دهی بسیار خوبی دارد و باعث می‌شود محصولات رنگی با کیفیت و دوام بالایی تولید شوند.
  • در برابر حرارت و شرایط محیطی نیز مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهد.

5. P.Bk.7 (Pigment Black 7) – پیگمنت سیاه ۷

• نوع: غیرآلی
• ترکیب شیمیایی: این پیگمنت معمولاً از ترکیب‌های مختلفی از کربن و مواد معدنی تولید می‌شود.
• کاربردها:
  • در صنایع رنگ‌های صنعتی، جوهرها و رنگ‌آمیزی پارچه‌ها بسیار استفاده می‌شود.
  • در رنگ‌های خودرویی و پلاستیک‌ها، برای ایجاد رنگ‌های مشکی پررنگ کاربرد دارد.
• ویژگی‌ها:
  • پایداری بالا در برابر نور و حرارت دارد.
  • پوشش‌دهی خوب به‌ویژه در ایجاد رنگ مشکی مات و غلیظ است.
  • به‌طور خاص برای ایجاد رنگ‌های سیاه و خاکی در انواع مختلف محصولات رنگی کاربرد دارد.

6. P.G.7 (Pigment Green 7) – پیگمنت سبز ۷

• نوع: آلی
• ترکیب شیمیایی: پیگمنت سبز ۷ معمولاً از ترکیب‌های ترکیبی همچون فتالوسیانین ساخته می‌شود.
• کاربردها:
  • این رنگدانه در رنگ‌های خودرو، رنگ‌های صنایع دکوراتیو و جوهرهای چاپ به کار می‌رود.
  • در لوازم آرایشی نیز در تولید محصولات سبز مانند سایه چشم و رژلب استفاده می‌شود.
• ویژگی‌ها:
  • پایداری نوری و پایداری شیمیایی عالی دارد.
  • رنگ سبز بسیار پایدار و غلیظ ایجاد می‌کند که می‌تواند در طیف‌های مختلف استفاده شود.

7. P.V.19 (Pigment Violet 19) – پیگمنت بنفش ۱۹

• نوع: آلی
• ترکیب شیمیایی: این پیگمنت معمولاً از ترکیبات آلی فتالوسیانین تولید می‌شود.
• کاربردها:
  • در صنعت رنگ و جوهرهای چاپ به‌ویژه برای رنگ‌های بنفش و گلابی کاربرد دارد.
  • در صنعت نساجی و پلاستیک‌ها برای تولید رنگ‌های بنفش نیز استفاده می‌شود.
• ویژگی‌ها:
  • دارای پایداری نوری و مقاومت در برابر اشعه UV بالا است.
  • رنگ بنفش زیبایی ایجاد می‌کند و از نظر پایداری شیمیایی نیز مقاوم است.

پیگمنت‌ها (رنگدانه‌ها) نقش مهمی در صنایع مختلف دارند و بر اساس ویژگی‌های شیمیایی و فیزیکی خود، در تولید محصولات رنگی، جوهرها، پلاستیک‌ها و مواد آرایشی به کار می‌روند. انتخاب پیگمنت مناسب بر اساس پایداری، قدرت رنگ‌دهی، مقاومت در برابر شرایط محیطی و خواص شیمیایی بسیار حیاتی است. سیستم Color Index به‌طور دقیق این رنگدانه‌ها را شناسایی و دسته‌بندی می‌کند تا فرآیند تولید رنگ و انتخاب رنگدانه‌ها را ساده‌تر کند

معمولاً در سیستم Color Index و در شماره‌های پیگمنت‌های زرد (P.Y.)، رابطه‌ای بین تیره و روشنی رنگ‌ها وجود دارد، به‌ویژه هنگام مقایسه پیگمنت‌هایی که شماره‌های مشابه دارند، مانند P.Y.83 و P.Y.85. این تفاوت‌ها به ویژگی‌های شیمیایی و ساختار مولکولی پیگمنت‌ها برمی‌گردد که تأثیر زیادی بر روشنایی و شدت رنگ آن‌ها دارد.

یک مثال : تفاوت بین کالر ایندکس P.Y.83 و P.Y.85:

1. P.Y.83:
   • این پیگمنت زرد، که به‌طور معمول با نام “Hansa Yellow” شناخته می‌شود، معمولاً رنگی روشنتری نسبت به P.Y.85 دارد.
   • به‌طور کلی، پیگمنت‌های P.Y.83 از ترکیبات آلی با پایداری نوری عالی ساخته می‌شوند و رنگ زرد بسیار روشن و شفاف تولید می‌کنند.
   • این پیگمنت در دماهای بالا مقاوم است و به‌طور گسترده در رنگ‌ها، جوهرها و رنگ‌آمیزی پلاستیک‌ها استفاده می‌شود.
2. P.Y.85:
   • پیگمنت P.Y.85، که معمولاً به‌عنوان “Benzimidazolone Yellow” شناخته می‌شود، رنگی تیره‌تر و غلیظ‌تر دارد.
   • این پیگمنت معمولاً در تولید رنگ‌های زرد غنی‌تر و عمیق‌تر به کار می‌رود. با این حال، نسبت به P.Y.83، روشنایی کمتری دارد.
   • پیگمنت P.Y.85 دارای مقاومت شیمیایی و نوری عالی است و در جوهرها و رنگ‌های صنعتی برای ایجاد رنگ‌های تیره‌تر و غنی‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تفاوت‌های اصلی:

1. شدت رنگ:
   • P.Y.83 به‌طور کلی رنگی روشن‌تر و شفاف‌تر دارد، در حالی که P.Y.85 رنگی تیره‌تر و غنی‌تر ارائه می‌دهد.
2. پایداری نوری و شیمیایی:
   • هر دو پیگمنت از نظر پایداری نوری و شیمیایی عالی هستند، اما P.Y.85 معمولاً مقاوم‌تر است در برابر شرایط محیطی سخت‌تر.
3. کاربرد:
   • P.Y.83 بیشتر برای تولید رنگ‌های روشن، مانند رنگ‌های زرد روشن و زرد نارنجی استفاده می‌شود.
   • P.Y.85 بیشتر برای ایجاد رنگ‌های زرد عمیق‌تر و نیز برای مواردی که نیاز به رنگدانه‌های مقاوم‌تر است، به‌کار می‌رود.

در سیستم Color Index، هر شماره پیگمنت (مثل P.Y.83 و P.Y.85) به ویژگی‌های خاصی از رنگ، از جمله روشنایی، شدت رنگ و پایداری اشاره دارد. به‌طور کلی، پیگمنت‌های با شماره پایین‌تر مانند P.Y.83 معمولاً رنگ‌های روشن‌تر دارند، در حالی که پیگمنت‌های با شماره بالاتر مانند P.Y.85 رنگ‌های تیره‌تر و غنی‌تری ارائه می‌دهند. این تفاوت‌ها می‌توانند به انتخاب دقیق پیگمنت برای کاربردهای مختلف کمک کنند.